Η μοντελοποίηση επιχειρησιακών διαδικασιών είναι κρίσιμο κομμάτι για κάθε οργανισμό που θέλει να αυτοματοποιήσει, να τεκμηριώσει και να βελτιώσει τον τρόπο που δουλεύει. Το πρότυπο BPMN έχει καθιερωθεί διεθνώς ως κοινή γλώσσα ανάμεσα σε επιχειρησιακά στελέχη και μηχανικούς λογισμικού. Στην πράξη όμως, η δημιουργία και η συντήρηση BPMN διαγραμμάτων παραμένει δύσκολη, χρονοβόρα και συχνά προνόμιο λίγων ειδικών. Εδώ έρχεται να παρέμβει μια νέα γενιά εργαλείων ανοιχτού κώδικα που αξιοποιούν Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα για να κάνουν τη μοντελοποίηση πιο προσβάσιμη. Ένα από αυτά είναι το BPMN Assistant, ένα έργο που δημοσιεύεται ως ελεύθερο λογισμικό στο GitHub και μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα για το πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη και το ανοιχτό λογισμικό συνδυάζονται προς όφελος της τοπικής τεχνογνωσίας.
Το πρόβλημα που προσπαθεί να λύσει το BPMN Assistant είναι συγκεκριμένο και υπαρκτό. Από τη μία, οι επιχειρησιακοί χρήστες περιγράφουν διαδικασίες σε φυσική γλώσσα, σε email, έγγραφα και συναντήσεις. Από την άλλη, τα πληροφοριακά συστήματα απαιτούν τυπικά διαγράμματα, με σαφείς κόμβους, γεγονότα, πύλες και ροές. Στο ενδιάμεσο, δημιουργείται ένα μόνιμο χάσμα επικοινωνίας, με αποτέλεσμα καθυστερήσεις, παρεξηγήσεις και αυξημένο κόστος. Η βιβλιογραφία γύρω από το BPMN έχει δείξει ξανά και ξανά ότι η γλώσσα είναι περίπλοκη, ότι η γνωστική επιβάρυνση για τους αναλυτές είναι μεγάλη και ότι οι πραγματικές διαδικασίες συχνά δεν αποτυπώνονται σωστά στα διαγράμματα. Το αποτέλεσμα είναι οργανισμοί που διαθέτουν πλούσια γνώση για τις διαδικασίες τους, αλλά την έχουν διάσπαρτη και μη αξιοποιήσιμη.
Το BPMN Assistant επιχειρεί να γεφυρώσει αυτό το χάσμα με τη βοήθεια Μεγάλων Γλωσσικών Μοντέλων. Ο χρήστης δεν χρειάζεται να σχεδιάζει χειροκίνητα κάθε κόμβο. Περιγράφει τη διαδικασία σε φυσική γλώσσα και το σύστημα παράγει ένα BPMN διάγραμμα. Ακόμη πιο σημαντικό, επιτρέπει και την επεξεργασία υπαρχόντων διαγραμμάτων με φυσική γλώσσα. Φράσεις όπως πρόσθεσε ένα βήμα ελέγχου μετά την έγκριση ή αφαίρεσε την παράλληλη ροή και κάνε τη διαδικασία σειριακή μεταφράζονται αυτόματα σε συγκεκριμένες αλλαγές στο μοντέλο. Έτσι, η δύσκολη φάση της συντήρησης, που συχνά παραμελείται, γίνεται πιο διαχειρίσιμη.
Μια βασική τεχνική επιλογή του έργου έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κοινότητα του ανοιχτού λογισμικού. Αντί το LLM να χειρίζεται απευθείας το BPMN XML, οι δημιουργοί εισάγουν μια δομημένη JSON αναπαράσταση του διαγράμματος, πιο απλή και πιο ασφαλή για αυτόματες επεξεργασίες. Η αξιολόγηση δείχνει ότι η JSON προσέγγιση έχει αντίστοιχη ποιότητα ως προς τη δομική ομοιότητα των μοντέλων, αλλά με σημαντικά καλύτερη αξιοπιστία, λιγότερες αποτυχίες και ταχύτερη επεξεργασία, ιδιαίτερα στις λειτουργίες επεξεργασίας. Σε πραγματικούς όρους, αυτό σημαίνει ότι οι χρήστες μπορούν να βασίζονται περισσότερο στο εργαλείο όταν ζητούν αλλαγές, χωρίς συνεχείς χειροκίνητες διορθώσεις. Αυτή η αρχιτεκτονική απόφαση έχει και μια δεύτερη, πολιτικά σημαντική διάσταση. Χτίζεται μια ενδιάμεση, διαφανής αναπαράσταση που μπορεί να ελεγχθεί, να επεκταθεί και να επαναχρησιμοποιηθεί από άλλες κοινότητες. Δημιουργείται δηλαδή ένα κοινό τεχνικό υπόστρωμα πάνω στο οποίο μπορούν να πατήσουν ελληνικές ομάδες ανάπτυξης, πανεπιστήμια, δημόσιοι φορείς ή μικρές εταιρείες, χωρίς να εγκλωβίζονται σε κλειστούς μορφότυπους(formats) και κλειστά εργαλεία που διατίθενται με άδειες χρήσης.
Η ίδια η υλοποίηση του BPMN Assistant ακολουθεί μια τυπική, αλλά σημαντική για το ανοιχτό λογισμικό, τριεπίπεδη αρχιτεκτονική. Στο backend, σε Python με FastAPI, υλοποιείται η λογική επικοινωνίας με τα LLMs, η μετατροπή JSON σε BPMN XML, ο έλεγχος εγκυρότητας και τα API. Ξεχωριστός layout server σε Node.js αναλαμβάνει την αυτόματη τοποθέτηση των στοιχείων στο διάγραμμα, ενώ το frontend σε Vue.js προσφέρει ένα φιλικό γραφικό περιβάλλον, με chat στη μία πλευρά και καμβά BPMN στην άλλη. Η επιλογή ευρέως χρησιμοποιούμενων ανοιχτών τεχνολογιών, αντί κλειστών πλατφορμών, σημαίνει ότι οποιαδήποτε ελληνική ομάδα μπορεί να μελετήσει, να τροποποιήσει ή να επανεκκινήσει το έργο χωρίς άδειες, κλειστά SDK ή νομικά εμπόδια. Η ΕΕΛΛΑΚ έχει υπογραμμίσει επανειλημμένα ότι τέτοια παραδείγματα είναι κρίσιμα για την οικοδόμηση τοπικής τεχνογνωσίας. Όταν ο κώδικας είναι ανοιχτός, μπορούν να εμπλακούν φοιτητές, ερευνητικές ομάδες, μικρές εταιρείες λογισμικού και συμβουλευτικές εταιρείες διαδικασιών. Δημιουργούνται ευκαιρίες για πρακτική άσκηση, νέες υπηρεσίες, εξειδικευμένα επαγγέλματα γύρω από την ανάλυση διαδικασιών και την Τεχνητή Νοημοσύνη. Αντί η χώρα να αγοράζει έτοιμες, κλειστές λύσεις από το εξωτερικό, μπορεί να χτίζει πάνω σε κοινό κώδικα, προσαρμόζοντάς τον στις πραγματικές ανάγκες της διοίκησης και των επιχειρήσεων.
Ένα επιπλέον σημείο που αξίζει να τονιστεί είναι ότι το BPMN Assistant δεν περιορίζεται σε ένα μόνο μοντέλο ΤΝ, αλλά υποστηρίζει πολλούς παρόχους, συμπεριλαμβανομένων ανοιχτών μοντέλων όπως Apertus, Llama, Qwen και Deepseek. Αυτό σημαίνει ότι η κοινότητα μπορεί να πειραματιστεί με διαφορετικά μοντέλα, να επιλέξει εκείνα που μπορεί να τρέξει σε δικές της υποδομές και να μειώσει την εξάρτηση από κλειστές εμπορικές υπηρεσίες. Σε συνδυασμό με τον ανοιχτό κώδικα, αυτή η πολυμορφία δημιουργεί πραγματικές δυνατότητες για εγχώρια ανάπτυξη λύσεων, εκεί όπου σήμερα κυριαρχούν οι κλειστές λύσεις.
Για το οικοσύστημα του ανοιχτού λογισμικού στην Ελλάδα, τέτοια έργα δείχνουν έναν δρόμο που συνδέει ανοιχτά πρότυπα, όπως το BPMN, με ανοιχτό κώδικα και Τεχνητή Νοημοσύνη. Η ΕΕΛΛΑΚ έχει ήδη τονίσει ότι χωρίς στρατηγική επιλογή υπέρ λύσεων ανοιχτού κώδικα, η χώρα παραμένει κυρίως πελάτης σε ξένα οικοσυστήματα. Στην περίπτωση της μοντελοποίησης διαδικασιών, αυτό σημαίνει εξάρτηση από κλειστά εργαλεία και συμβόλαια συντήρησης, χαμηλή συμμετοχή της εγχώριας αγοράς στην παραγωγή καινοτομίας και ελάχιστες ευκαιρίες για νέους επιστήμονες. Αντίθετα, η υιοθέτηση και η στήριξη έργων όπως το BPMN Assistant από δημόσιους φορείς, πανεπιστήμια και επιχειρήσεις μπορεί να δημιουργήσει μια αλυσίδα αξίας: τοπικές ομάδες που εξειδικεύονται στο BPMN και την ΤΝ, εκπαιδευτικά προγράμματα που αξιοποιούν το εργαλείο, συμβουλευτικές υπηρεσίες για τον ανασχεδιασμό διαδικασιών στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.
Τελικά, το BPMN Assistant δεν είναι απλώς ένα ακόμη εργαλείο αυτοματοποίησης. Είναι παράδειγμα του πώς ο συνδυασμός ανοιχτών προτύπων, ανοιχτού κώδικα και σύγχρονης Τεχνητής Νοημοσύνης μπορεί να μεταφερθεί από τα ακαδημαϊκά άρθρα στην πράξη, και από τα διεθνή repositories σε ελληνικά γραφεία, υπηρεσίες και μικρές επιχειρήσεις. Η πρόκληση για την ελληνική κοινότητα ανοιχτού λογισμικού είναι να αξιοποιήσει τέτοιες βάσεις, να τις προσαρμόσει σε πραγματικά σενάρια της χώρας και να τις μετατρέψει σε γόνιμο έδαφος για τοπική ανάπτυξη, απασχόληση και ουσιαστική ψηφιακή αυτονομία.
—
Πηγές άρθρου: arxiv.org & github.com