Η Ευρώπη είναι μια ψηφιακή αποικία, εξαρτημένη από ένα προμηθευτή λογισμικού: Μια έρευνα του Investigate Europe

Όταν συνεδριάζει το δημοτικό συμβούλιο του Μονάχου, συνήθως δεν υπάρχει πολύ ενδιαφέρον για κάποιον έξω από τα όρια της πόλης. Αλλά μια ημέρα του Φεβρουαρίου όλα ήταν διαφορετικά. Όλες οι θέσεις των δημοσιογράφων και του κοινού ήταν κατειλημμένες στη μεγάλη αίθουσα του μεγαλοπρεπούς, νεο-γοτθικού Δημαρχείου. Όσοι δεν κατάφεραν να βρουν κάθισμα, στέκονταν όρθιοι στους διαδρόμους. Τα μέλη του Συμβουλίου ανέφεραν ότι έλαβαν μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και ερωτήσεις των ΜΜΕ από όλη τη Γερμανία και την Ευρώπη.
Και όμως το θέμα ήταν τεχνικά απλό. Επί 10 χρόνια, οι εμπειρογνώμονες του Δήμου ήταν απασχολημένοι με τη μετατροπή του συστήματος πληροφορικής της πόλης σε ελεύθερο και ανοιχτό λογισμικό. Τα ακριβά προγράμματα της αμερικανικής εταιρείας χρησιμοποιούταν μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Αυτό όχι μόνο εξοικονόμησε δεκάδες εκατομμύρια για τον Δήμο, αλλά επίσης έκανε το σύστημα πιο ασφαλές – «μια μεγάλη επιτυχία», όπως ανακοίνωσε η διοίκηση της πόλης το 2014.

Τώρα, όμως, ο Δήμαρχος Dieter Reiter και ο μεγάλος συνασπισμός του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD) και η Χριστιανοκοινωνική Ένωση Βαυαρίας (CSU) θέλουν να επιστρέψουν στη Microsoft οι 24.000 υπολογιστές γραφείου που ανήκουν σε υπηρεσίες της πόλης. Υπήρξε μια έντονη συζήτηση. Ο κ. Reiter και οι υποστηρικτές του δεν μπόρεσαν να παρουσιάσουν τους λόγους για αυτή την αλλαγή – ούτε μπορούσαν να πουν πόσα θα κοστίσει. Επομένως, η απόφαση έπρεπε να αναβληθεί. Ο επικεφαλής του κοινοβουλευτικού κόμματος των Πράσινων, Florian Roth, ήταν ενοχλημένος: δεν φάνηκε να είναι τίποτα περισσότερο από ένα «παιχνίδι πολιτικής εξουσίας», είπε, αλλά ένα παιχνίδι εξαιρετικά επικίνδυνο: «θέλουμε πραγματικά να έχουμε την κυβέρνησή μας εξαρτημένη αιώνια από τον αμερικανικό μονοπώλιο της Microsoft;» Σε ολόκληρη την Ευρώπη, η πληροφορική στις κρατικές διοικήσεις βασίζεται σε προγράμματα της Microsoft. Το θέμα της εξάρτησης δεν περιορίζεται μόνο στο Μόναχο. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, από τη Φινλανδία και την Πορτογαλία έως την Ιρλανδία και την Ελλάδα, η πληροφορική στις δημόσιες διοικήσεις βασίζεται σε προγράμματα της εταιρείας λογισμικού των ΗΠΑ. Αλλά επειδή τα ψηφιακά συστήματα συνεχίζουν να μεγαλώνουν και γίνονται όλο και πιο σημαντικά, τα κράτη γίνονται όλο και περισσότερο εξαρτώμενα από μία εταιρεία.

Η Επιτροπή της ΕΕ παραδέχτηκε ακόμη ότι ήταν «σε αιχμαλωσία από τη Microsoft». Ποιες είναι οι συνέπειες αυτού του «κλειδώματος» σε έναν προμηθευτή, όπως ονομάζεται στην τεχνική ορολογία; Και πώς μπορούν οι κυβερνήσεις να το αντιμετωπίσουν; Μια ομάδα δημοσιογράφων της Investigate Europe διεξήγαγε μια έρευνα που διήρκεσε 3 μήνες, παίρνοντας συνεντεύξεις από οικονομολόγους, διαχειριστές πληροφορικής, εμπειρογνώμονες σε θέματα ασφάλειας και πολιτικούς από 12 ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Κοινοβούλιο.

Τα αποτελέσματα είναι ανησυχητικά.

Η εξάρτηση των κρατών από τη Microsoft:

– δημιουργεί σταθερή αύξηση του κόστους και εμποδίζει την τεχνική πρόοδο στις δημόσιες υπηρεσίες.
– υπονομεύει συστηματικά την ευρωπαϊκή νομοθεσία περί δημοσίων συμβάσεων και ανταγωνισμού.
– έχει σαν αποτέλεσμα να υπάρχει πολιτική επιρροή από την εταιρεία.
– θέτει τα κρατικά συστήματα πληροφορικής μαζί με τα δεδομένα των πολιτών τους σε υψηλό κίνδυνο, τεχνικά και πολιτικά.

Η Microsoft δεν ήταν πρόθυμη να απαντήσει σε οποιαδήποτε από τις ερωτήσεις της Europe Investigate για τα θέματα αυτά. Και οι δημόσιοι υπάλληλοι της διοίκησης της πληροφορικής γνωρίζουν γιατί. «Πολλές κρατικές διοικήσεις είναι τόσο εξαρτημένες από αυτόν τον προμηθευτή και δεν έχουν πλέον την επιλογή σχετικά με το λογισμικό που θα χρησιμοποιηθεί. Αυτό σημαίνει ότι τα ευρωπαϊκά κράτη κινδυνεύουν να χάσουν τον έλεγχό της ίδιας της υποδομής της πληροφορικής τους», προειδοποίησε ο επιστήμονας υπολογιστών και δικηγόρος Martin Schallbruch, ο οποίος μέχρι το 2016 ήταν επικεφαλής του τμήματος πληροφορικής και ασφάλειας του Υπουργείου Εσωτερικών της γερμανικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης και γνωρίζει πολύ καλά την κατάσταση. Αλλά το πρόβλημα είναι επίσης περίπλοκο. Ο πυρήνας του θέματος είναι το επιχειρηματικό μοντέλο της Microsoft. Ο γίγαντας λογισμικού από το Redmond πωλεί το λογισμικό του, (π.χ. το λειτουργικό σύστημα των Windows και τα προγράμματα γραφείου Word, Excel, Powerpoint και Outlook) ως άδειες χρήσης. Και ο αντίστοιχος κώδικας των προγραμμάτων παραμένει μυστικός. Αυτή η «ιδιοκτησιακή» μορφή λογισμικού, εμποδίζει τους πιθανούς ανταγωνιστές να χρησιμοποιούν το δικό τους λογισμικό για να παρουσιάσουν σωστά όλα τα δεδομένα που παράγονται από τα προγράμματα της Microsoft. Αυτό σημαίνει ότι οι τίτλοι, οι πίνακες ή οι ημερομηνίες εμφανίζονται ξαφνικά διαφορετικοί και χάνονται «μορφοποιήσεις». Κάθε χρήστης υπολογιστή έχει βιώσει αυτό το φαινόμενο. Αυτό είναι το κλειδί για το παγκόσμιο μονοπώλιο της Microsoft . Κάθε χρόνο ή εταιρεία έχει έσοδα 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων από άδειες χρήσης. Και επειδή οι συνεργάτες, οι επιχειρηματικοί εταίροι και οι φίλοι σας έχουν συνηθίσει να επικοινωνούν χρησιμοποιώντας τα αρχεία της Microsoft, θα συνεχίζουν να το κάνουν, ακόμη και αν προκύπτουν τέλη – ξανά και ξανά. Ακόμα και οι περισσότεροι χρήστες της Apple αγοράζουν τη σουίτα γραφείου της Microsoft.

Οι διοικητικές αρχές βρίσκονται στο έλεος της Microsoft

Και οι διαχειριστές πληροφορικής στις δημόσιες υπηρεσίες έχουν πλήρη επίγνωση αυτής της κατάστασης. Αυτή η μονοκαλλιέργεια έχει σοβαρά μειονεκτήματα. Σε άλλους τομείς, η ανάπτυξη λογισμικού έχει από καιρό ακολουθήσει μια εντελώς διαφορετική αρχή. Η Google ή η Siemens, για παράδειγμα, εργάζονται κυρίως με προγράμματα «ανοιχτού κώδικα», δηλαδή λογισμικό, που ο πηγαίος κώδικας του, μοιράζεται ανοιχτά. Αυτό σημαίνει ότι κάθε προγραμματιστής και κάθε επιχείρηση μπορεί να τα χρησιμοποιήσει, αλλά οι τελευταίοι με τη σειρά τους, όταν πρέπει να κάνουν κάποια βελτίωση, θα πρέπει να την κάνουν και αυτή ελεύθερα προσβάσιμη στο κοινό. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες δεν μπορούν να κερδίσουν χρήματα με την πώληση λογισμικού, αλλά ταυτόχρονα επωφελούνται από το έργο προγραμματιστών σε όλο τον κόσμο χωρίς να πρέπει να πληρώσουν για αυτό.

Η Siemens χρειάζεται ολοκληρωμένα πακέτα λογισμικού για όλα τα προϊόντα, από σταθμούς παραγωγής ενέργειας έως τα μηχανήματα για τις ακτίνες Χ. Αλλά το 90% από αυτούς εκτελούν τυπικές εργασίας, τόνισε ο επιστήμονας υπολογιστών Karsten Gerloff της Siemens. «Και για αυτούς φυσικά χρησιμοποιούμε λύσεις ανοικτού κώδικα». Η εταιρεία χρησιμοποιεί μόνο «κλειστό κώδικα» για κάποιες ειδικές μοναδικές λειτουργίες των μηχανημάτων της Siemens. Αλλά, αν όλο το λογισμικό έπρεπε να γραφτεί από το προσωπικό της εταιρείας, «θα χρειαζόμασταν επιπλέον 1.000 προγραμματιστές και δεν θα είμαστε πλέον ανταγωνιστικοί», δήλωσε ο κ. Gerloff.
Φυσικά, η συμμετοχή πολλών δημιουργικών μυαλών από όλο τον κόσμο παράγει μια μεγαλύτερη δυναμική, σε σύγκριση με τον περιορισμό από μία εταιρεία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο «ανοιχτός κώδικας είναι τώρα το πρότυπο στην επιστήμη και τις επιχειρήσεις», δήλωσε ο Matthias Kirschner, Πρόεδρος του FSFE. Αυτό ισχύει και για τα smartphones όπως και για τους υπερυπολογιστές, τα συστήματα ελέγχου μηχανών και τους εξυπηρετητές ιστού. Το παλιό μονοπώλιο εξακολουθεί να ισχύει μόνο για την επιφάνεια εργασίας και το λογισμικό γραφείου στις δημόσιες διοικήσεις.

Αυτό όμως έχει σαν αποτέλεσμα, οι αρχές της δημόσιας διοίκησης να εξακολουθούν να βασίζονται στο ίδιο παλιό μονοπώλιο και για άλλες λύσεις λογισμικού. Υπάρχουν χιλιάδες ειδικές εφαρμογές, τις οποίες χρειάζονται μόνο οι αρχές. Πρέπει να υπολογιστούν οι φόροι και οι συντάξεις ή τα τέλη συλλογής αποβλήτων – να υπάρχουν εφαρμογές για την αστυνομία, την κοινωνική πρόνοια ή τις οικοδομικές αρχές. Για σχεδόν κάθε υπηρεσία που παρέχει το κράτος, υπάρχει λογισμικό σε λειτουργία, ειδικά σχεδιασμένο για την συγκεκριμένη εργασία. Αλλά επειδή το λειτουργικό σύστημα των Windows χρησιμοποιείται παντού, όλες αυτές οι «ειδικές εφαρμογές» βασίζονται σε αυτό το σύστημα – θέτοντας τις αρχές στο έλεος του κατασκευαστή.
Τρανταχτό παράδειγμα αυτής της εξάρτησης ήταν όταν στα τέλη του 2014 η Microsoft σταμάτησε να παρέχει ενημερώσεις ασφαλείας για τα «Windows XP». Ξαφνικά, τα κρατικά ιδρύματα σε ολόκληρη την Ευρώπη είδαν τους εαυτούς τους να αναγκάζονται να συνάψουν δαπανηρές συμβάσεις παροχής υπηρεσιών με τη Microsoft, οπότε η εταιρεία θα συνεχίσει να κλείνει τα κενά ασφαλείας στο παλιό της λειτουργικό σύστημα. Η βρετανική κυβέρνηση πλήρωσε 6,5 εκατομμύρια ευρώ για ένα επιπλέον έτος υποστήριξης, ώστε να βρει χρόνο για να προσαρμόσει τους υπολογιστές της σε «Windows 7». Οι Κάτω Χώρες κατέβαλαν επίσης πολλά εκατομμύρια ευρώ για μια τέτοια επέκταση, το ίδιο και η Κάτω Γερμανία και το Βερολίνο. «Το ίδιο συνέβη σε όλη την Ευρώπη», μας επιβεβαίωσε ένας εμπειρογνώμονας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η κατάσταση αυτή θα επαναληφθεί σε τρία χρόνια, όταν λήγουν και οι ενημερώσεις για τα Windows 7.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αγνοεί τους δικούς της εμπειρογνώμονες

Ταυτόχρονα, τα κράτη μένουν πίσω λόγω του κλειδώματος με τη Microsoft. «Δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για να αποδειχθεί αυτό ακόμη, αλλά είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η εξάρτηση από έναν προμηθευτή επιβραδύνει την τεχνική πρόοδο στον δημόσιο τομέα», προειδοποίησε ο Dietmar Harhoff, Διευθυντής του Ινστιτούτου Καινοτομίας και Ανταγωνισμού του Ινστιτούτου Max-Planck στο Μόναχο. Εάν, για παράδειγμα, οι δήμοι είχαν να αναπτύξουν τα εκατοντάδες ειδικά προγράμματα τους με ανοιχτό κώδικα, τότε κάθε καινοτομία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί άμεσα από όλες τις άλλες διοικήσεις των πόλεων χωρίς πρόσθετα κόστη. «Το δυναμικό αυτό είναι τεράστιο για τον δημόσιο τομέα», δήλωσε ο κ. Harhoff.

Ήδη από το 2012 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε ένα πρόγραμμα με τίτλο «Ενάντια στο κλείδωμα». Η ιδέα ήταν ότι σε όλους τους μελλοντικούς δημόσιους διαγωνισμούς δεν θα χρησιμοποιούνται εμπορικές επωνυμίες εταιρειών ή τα αποκλειστικά τεχνικά τους πρότυπα. Αντ’ αυτού, οι δημόσιοι οργανισμοί θα ζητούσαν μόνο την εκπλήρωση «ανοικτών προτύπων», τα οποία θα ήταν προσιτά για κάθε κατασκευαστή. Εάν γινόταν αυτό, τότε το μονοπώλιο της Microsoft θα εξαφανιστεί εγκαίρως, διότι δεν θα υπάρχουν άλλα προβλήματα συμβατότητας – τα αρχεία θα είναι επίσης αναγνώσιμα με ανταγωνιστικά προϊόντα και χωρίς απώλεια δεδομένων. Εάν όλες οι διοικητικές αρχές χρησιμοποιούν τα ίδια ανοικτά πρότυπα, τότε θα υπάρχει τεράστια εξοικονόμηση χρημάτων. «Τα ανοιχτά πρότυπα δημιουργούν ανταγωνισμό, οδηγούν στην καινοτομία και εξοικονομούν χρήματα», εξήγησε η Επίτροπος ανταγωνισμού Nellie Kroes. «Η έλλειψη ανταγωνισμού στον τομέα της πληροφορικής κοστίζει μόνο στο δημόσιο τομέα 1,1 δισ. ευρώ ετησίως», υπολογίζουν οι ειδικοί της. Αλλά ο λήθαργος της κρατικής γραφειοκρατίας είναι μεγαλύτερος από όλες τις καλές προθέσεις και η πρωτοβουλία δεν είχε κανένα αποτέλεσμα. Και όμως, η νομοθεσία της ΕΕ θέτει σαφείς κανόνες εδώ. Οι κεντρικές κυβερνητικές αρχές πρέπει να προβαίνουν σε δημόσιο διαγωνισμό σε ολόκληρη την Ευρώπη για όλες τις παραγγελίες αξίας άνω των 135.000 ευρώ. Για όλες τις άλλες δημόσιες επιχειρήσεις αυτό ισχύει παραγγελίες άνω των 209.000 ευρώ. Όταν όμως αγοράζουν λογισμικό για τη διοίκησή τους, τότε οι κυβερνήσεις της Ευρώπης, απλά παρακάμπτουν τον ισχύοντα νόμο υπέρ του παραδοσιακού προτιμώμενου προμηθευτή τους – την Microsoft.

Παράξενες διαδικασίες αντί του ανταγωνισμού

Και για να γίνει αυτό, υπάρχει μια περίεργη διαδικασία. Χωρίς να ζητήσουν ανοιχτές προσφορές, διαπραγματεύονται εκπτώσεις με την Microsoft και συνάπτουν συμβάσεις-πλαίσια στη βάση αυτή. Όλες οι δημόσιες εταιρείες μπορούν στη συνέχεια να εγγραφούν. Σε επόμενες προσφορές, αναζητούν μόνο αντιπροσώπους που θα τους πουλούν τις άδειες της Microsoft σύμφωνα με αυτές τις συνθήκες. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ανταγωνισμός για τέτοιες δημόσιες συμβάσεις. Αυτό συμβαίνει και στη Γερμανία. Το 2015 το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Εσωτερικών συμφώνησε νέους «Όρους συμβάσεων» με το ιρλανδικό υποκατάστημα της Microsoft, και τις εκπτώσεις που αναφέρονται στη νέα συμφωνία μπορούν να εκμεταλλευτούν όλοι: από ένα ομοσπονδιακό υπουργείο μέχρι ένα μικρό δήμο. Σε ένα διαγωνισμό, για παράδειγμα, η πόλη του Ντόρτμουντ αναζητούσε τότε μόνο έναν «συνεργάτη λιανικής πώλησης για το Microsoft volume licence contract BMI». Αυτό είναι σαν ένα κράτος να ζητά προσφορά για την αγορά αυτοκινήτων, αλλά μόνο από αντιπροσώπους της Volkswagen, λέει ο ο ολλανδός δικηγόρος Matthieu Paapst. Για το Ph.D του στο Πανεπιστήμιο του Groningen, ο Matthieu Paapst διερεύνησε τις προμήθειες λογισμικού στον δημόσιο τομέα. Το συμπέρασμά του: «Η πρακτική της προμήθειας προϊόντων της Microsoft για δημόσια διοίκηση χωρίς ανοιχτό διαγωνισμό παραβιάζει το ισχύον δίκαιο της ΕΕ». Και στην πραγματικότητα, σύμφωνα με τον κ. Paapst, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να λάβει μέτρα. Ο μόνος λόγος που δεν συμβαίνει είναι ότι η ίδια η ΕΕ δεν τηρεί αυτή την ορθή πρακτική.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει πράγματι αποκλειστική σύμβαση με τη Microsoft, η οποία ισχύει για όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ – και έτσι αγνοεί τις συστάσεις των δικών της εμπειρογνωμόνων.

Αυτό είναι «εντελώς νόμιμο» ισχυρίζεται ο Gertrud Ingestad, επικεφαλής του υπεύθυνου Γενικού Διευθυντή Πληροφορικής (DG Digit) σε συνέντευξη του προς στην Investigate Europe. Δεν θα υπήρχε «καμία άλλη δυνατότητα» για να διασφαλιστεί η συνέχεια του έργου της ΕΕ. Και σε μια τέτοια περίπτωση ο νόμος επιτρέπει ρητά μια μη δημόσια «διαπραγματευτική διαδικασία». Αλλά αυτό δεν είναι σωστό. Η εξαίρεση αυτή ισχύει ρητά «μόνο όταν δεν υπάρχει εύλογη εναλλακτική λύση ή λύση αντικατάστασης», όπως αναφέρεται στο άρθρο 32 της σχετικής κατευθυντήριας γραμμής της ΕΕ. Και ακριβώς αυτό δεν μπορεί να το αποδείξει η γενική διευθύντρια κα Ingestad και οι συνεργάτες της.

Υπάρχουν βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις

Ο Iταλός στρατηγός Camillo Sileo, για παράδειγμα, έχει πολλά να πει σε αυτό το θέμα. Ο αξιωματικός εργάζεται στη στρατιωτική περιοχή της Ρώμης και δέχεται επισκέπτες σε μια μικρή αίθουσα διαλέξεων. Εκεί ηγείται μιας ασυνήθιστης, σχεδόν επαναστατικής επιχείρησης : του «Libre Difesa». Ο στόχος του είναι να μεταβεί σε λογισμικό ανοικτού κώδικα ολόκληρος ο ιταλικός στρατός (περίπου 100.000 υπολογιστές γραφείου). «Ανακαλύψαμε ότι για τους σκοπούς μας, και τα δύο προγράμματα είναι εξίσου καλά». «Η μετάβαση θα μας εξοικονομήσει 28 εκατομμύρια ευρώ έως το 2020», υποσχέθηκε ο στρατηγός Sileo.

Η «Gendarmerie Nationale», μία από τις εθνικές αστυνομικές δυνάμεις της Γαλλίας, έχει ήδη ολοκληρώσει αυτή τη διαδικασία μετατροπής, η οποία ξεκίνησε ήδη από το 2005. Τώρα υπάρχουν 72.000 υπολογιστές στις κρατικές αστυνομικές αρχές, με εξατομικευμένη έκδοση του ελεύθερου λειτουργικού συστήματος Linux plus και το LibreOffice ως κύρια εφαρμογή. Η αρχή ισχυρίζεται ότι μέχρι το 2014 είχε ήδη εξοικονομήσει περίπου 20 εκατομμύρια ευρώ.
Ωστόσο, έως τώρα, η αποκαλούμενη «μετανάστευση» εφαρμόστηκε μυστικά. «Η αλλαγή στο Linux θα μπορούσε να θεωρηθεί από τη Microsoft ως απειλή για το μονοπώλιο της», ήταν το κείμενο στο εσωτερικό memo που κυκλοφόρησε. Και αυτό θα μπορούσε να «οδηγήσει» σε «ενέργειες που αποσκοπούσαν να εμποδίσουν αυτή την πολιτικής της χωροφυλακής». Γι’ αυτό η αλλαγή έπρεπε να προέλθει «χωρίς δημοσιότητα», έως ότου η «διαδικασία» να ήταν «μη αναστρέψιμη».

Τα θεσμικά όργανα είναι κάτω από πίεση

Ακόμη και σήμερα, 12 χρόνια μετά την έναρξη του έργου, η ηγεσία της χωροφυλακής εξακολουθεί να βρίσκεται υπό «μόνιμη πίεση» να γυρίσει πίσω, ανέφερε μέλος του προσωπικού του τμήματος πληροφορικής του Υπουργείου Εσωτερικών στο Παρίσι. «Κάθε μέρα το σύστημά τους λειτουργεί σαν χαστούκι απέναντι στους διαχειριστές μας, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι μόνο η Microsoft λειτουργεί σωστά», δήλωσε. Αυτός ο αγώνας εξουσίας των Υπουργείων ενάντια τους οπαδούς του Linux στην αστυνομία επιβεβαιώνεται από επιστολή του Υπουργείου τον Απρίλιο του 2016, την οποία διερεύνησε το Europe Investigate Europe. Σε αυτή την επιστολή, το Υπουργείο ζητά από τους υπεύθυνους αξιωματούχους της Χωροφυλακής να επανέλθουν τελικά στα Windows – μια οδηγία την οποία η ηγεσία της Αστυνομίας δεν έχει πραγματοποιήσει μέχρι σήμερα.
Η σύγκρουση είναι ενδεικτική ενός φαινομένου που βιώνουν παντού οι πρωτοπόροι που θέλουν να αποχωρήσουν από το μονοπώλιο. Σε όλη την Ευρώπη υπήρξαν και εξακολουθούν να υπάρχουν εκατοντάδες αρχές και δήμοι, που έχουν αλλάξει σε λογισμικό ανοιχτού κώδικα ή έχουν επιχειρήσει να το κάνουν. H Υπηρεσία Συντάξεων της Σουηδίας, τα σχολεία στην πολωνική Jaworzno, η διοίκηση της πόλης της Ρώμης, το Camden του Λονδίνου, η γαλλική πόλη της Νάντης, η περιφερειακή κυβέρνηση της Extremadura, ή η πορτογαλική πόλη Vieira do Minho είναι τέτοια παραδείγματα. Όλα αυτά τα έργα είναι μέχρι σήμερα νησιά μέσα στον ωκεανό της Microsoft, και γι ‘αυτό επανειλημμένα τίθενται υπό πίεση για συμμόρφωση, διότι και τα προϊόντα και οι εκπρόσωποι της Microsoft είναι πανταχού παρόντες και μπορούν πάντα να δημιουργήσουν νέα προβλήματα.

Τα λόμπι εργάζονται απευθείας στα Υπουργεία

Αυτός είναι επίσης ένας παράγοντας πίσω από τις σκηνές της διαμάχης για τη διοίκηση της πόλης του Μονάχου. Εκεί ο κεντροαριστερός δήμαρχος SPD χρειάζεται τις ψήφους του κεντροδεξιού CSU. Αλλά το τελευταίο είναι στενά συνδεδεμένο με την αμερικανική εταιρεία. Η Dorothee Belz, για παράδειγμα, η οποία ήταν αντιπρόεδρος της Microsoft Europe μέχρι το 2015 είναι και μέλος της εκτελεστικής επιτροπής του οικονομικού συμβουλίου του συντηρητικού κόμματος.
Παρόμοια παραδείγματα συγκοινωνούντων δοχείων, μπορούν να βρεθούν σε όλη την Ευρώπη. Στην Ιταλία ένας πρώην διευθυντής της Microsoft είναι υπεύθυνος του «ψηφιακού μετασχηματισμού» της επιχειρηματικής μητρόπολης του Μιλάνου. Στην Πορτογαλία, ένας εκτελεστικός διευθυντής της Microsoft διαχειρίστηκε την προεκλογική εκστρατεία του συντηρητικού προέδρου. Στη Γαλλία, η εταιρεία διαθέτει έξι διευθυντικά στελέχη και συμβούλους με στενές σχέσεις με υπουργεία και πολιτικούς. Ταυτόχρονα, οι τεχνικοί υπάλληλοι της Microsoft εργάζονται άμεσα στην διοίκηση πληροφορικής της κυβέρνησης. Τουλάχιστον πέντε από αυτούς έχουν διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, αναγνωρίζοντάς τους ως μέλη του κυβερνητικού προσωπικού, οι οποίες τους επιτρέπουν να «εργάζονται για την Microsoft άμεσα στην διοίκηση», όπως επιβεβαίωσε ο αξιωματούχος της Investigate Europe.

Η εταιρεία μπορεί επίσης να χειραγωγεί σχολεία και πανεπιστήμια χωρίς περιορισμούς. Οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί συνήθως λαμβάνουν δωρεάν προϊόντα της Microsoft, έτσι ώστε τα παιδιά να μεγαλώνουν χωρίς να ξέρουν τίποτε άλλο. Μετά το τέλος των σπουδών τους, θα πληρώνουν τα τέλη αδειών χρήσης για το υπόλοιπο της ζωής τους. Είναι το κλασικό «crack model», των εμπόρων ναρκωτικών, λέει ο Rufus Pollock του Κέντρου Διανοητικής Ιδιοκτησίας και Πληροφοριών (CIPIL) στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Παίρνουν τα πράγματα χωρίς χρέωση μέχρι να εξαρτώνται από αυτά. Όλα δείχνουν ότι τα ευρωπαϊκά όργανα διοίκησης δίνουν σιωπηρή έγκριση στην εξάρτησή τους από την Microsoft, ή όπως δηλώνει η Άννα Στράζινσκα, Υπουργός Ψηφιοποίησης της Πολωνίας «ναι, είμαστε εξαρτημένοι, αλλά νομίζω ότι είναι λογικό».
Αλλά αυτό σημαίνει ότι εκθέτουν τα κράτη τους και τους πολίτες τους σε έναν ανυπολόγιστο κίνδυνο ασφάλειας – τεχνικό και πολιτικό. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι όλες οι μεγάλες επιθέσεις χάκερ των τελευταίων χρόνων σε κρατικούς θεσμούς όπως η γερμανική Ομοσπονδιακή Βουλή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έλαβαν χώρα μέσω των κενών ασφαλείας στα προγράμματα της Microsoft. Το λογισμικό γραφείου της Microsoft ειδικότερα και τα αρχεία που παράγει είναι η πιο σημαντική πύλη για κυβερνοεπιθέσεις.
Η ιδιαίτερη ευπάθεια των προγραμμάτων γραφείου της Microsoft αντικατοπτρίζεται στον αριθμό των κενών ασφάλειας. Για το «Microsoft Office» το αμερικανικό «Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας» ανέφερε 188 νεοεμφανιζόμενες «εκμεταλλεύσεις» κατά τη διάρκεια των τριών ετών μέχρι τον Απρίλιο του 2017, εκ των οποίων τα τρία τέταρτα ήταν στην κατηγορία critical. Την ίδια περίοδο βρέθηκαν μόνο 11 κενά ασφαλείας για το LibreOffice.

Αυτό δεν είχε καμία σχέση με ποσοστά χρήσης των εφαρμογών. Απλά, παρά τις προσπάθειές τους, ακόμη και κορυφαίοι ειδικοί δεν μπόρεσαν να βρουν πρόσθετα κενά ασφαλείας στο LibreOffice. Και αυτό δεν προκαλεί έκπληξη. Πάνω από όλα, ο κώδικας στον οποίο βασίζεται το LibreOffice είναι ελεύθερα διαθέσιμος και μπορεί να ελεγχθεί από οποιοδήποτε. Αυτό είναι το κλειδί, σύμφωνα με τον Michael Waidner, διευθυντή του Ινστιτούτου Fraunhofer και έναν από τους κορυφαίους Ευρωπαίους εμπειρογνώμονες. «Εάν το κράτος ή η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλουν πραγματικά να είναι κυρίαρχες οντότητες, πρέπει να είναι σε θέση να ελέγξουν αν το υλικό και το λογισμικό της τεχνολογίας της πληροφορικής κάνει μόνο αυτό που πρέπει να κάνει και τίποτα άλλο». Αυτό δεν σημαίνει ότι η Ευρώπη πρέπει να γίνει αυτάρκης. «Αλλά πρέπει να επιμείνουμε ότι οι εμπειρογνώμονες μας, διαθέτουν όλες τις πληροφορίες που χρειάζονται για να ελέγξουν το λογισμικό σε ευαίσθητες περιοχές ασφαλείας. Και η πρόσβαση στον πηγαίο κώδικας είναι απαραίτητη». Χωρίς αυτή δεν υπάρχει «καμία ψηφιακή κυριαρχία».

Τα προϊόντα δεν είναι μόνο επικίνδυνα τεχνικά, αλλά και πολιτικά

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η εταιρεία υπόκειται στο αμερικανικό δίκαιο. Έτσι μπορεί να αναγκαστεί ανά πάσα στιγμή να βοηθήσει τις αρχές των ΗΠΑ να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα ξένων αρχών ή πολιτών. Για το σκοπό αυτό υπάρχει το λεγόμενο «National Security Letter» στο αμερικανικό δίκαιο που εξουσιοδοτεί τα μυστικά δικαστήρια να εκδίδουν οδηγίες αυτού του είδους, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης τήρησης της εμπιστευτικότητας υπό την επιβολή κυρώσεων. Οι αποκαλύψεις του πρώην πράκτορα Edward Snowden έδειξαν ότι οι μυστικές υπηρεσίες της Αμερικής κάνουν μεγάλη χρήση αυτών των εξουσιών. Τα έγγραφα που δημοσιεύονται από Snowden, δείχνουν ότι η Microsoft συνεργάζεται στενά με τη μυστική Υπηρεσία NSA.

Για παράδειγμα, ένα έγγραφο NSA της 8ης Μαρτίου 2013 περιγράφει λεπτομερώς ότι η Microsoft έδωσε στις ΗΠΑ πρόσβαση στις υπηρεσίες «cloud» της εταιρείας, δηλ. σε εκείνες τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης δεδομένων, όπου επιχειρήσεις και κρατικές αρχές αναθέτουν την τεχνολογία πληροφορικής τους για να εξοικονομήσουν τα κόστη από το δικό τους τμήμα πληροφορικής. Τα έγγραφα Snowden απέδειξαν, επίσης, ότι η NSA χρησιμοποίησε ένα cyberweapon, που ονομάζεται «Regin» σε συνεργασία με τους βρετανούς εταίρους της, για να κατασκοπεύσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – μέσω ενός κενού ασφαλείας στο πρόγραμμα των Windows. Τα Wikileaks δημοσίευσαν μυστικά έγγραφα που αποδεικνύουν ότι δεν πρόκειται για μεμονωμένη περίπτωση. Η CIA ανέπτυξε ακόμη ένα πραγματικό κιτ εργαλείων κακόβουλου λογισμικού που στοχεύει αποκλειστικά στα προγράμματα των Windows. Το ίδιο συνέβη και με την NSA, η οποία περιελάμβανε ακόμη τέσσερα διαφορετικά έως τώρα άγνωστα κενά ασφαλείας για τα Windows («zero day exploits»).
Η de facto χρήση των προϊόντων της Microsoft στις κρατικές αρχές «δεν είναι πλέον συμβατή με ένα κράτος δικαίου», δήλωσε ο δικηγόρος και το μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Jan Philipp Albrecht, ο οποίος θεωρείται από πολλούς ότι είναι ο πατέρας του δικαίου της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων. Υπάρχει μια πληθώρα προσωπικών δεδομένων σχετικά με τους πολίτες που είναι αποθηκευμένα σε κρατικούς υπολογιστές, συμπεριλαμβανομένων των πληρωμών φόρου, της κατάστασης της υγείας, τα αρχεία της αστυνομίας και τα κοινωνικά δεδομένα. «Αλλά οι αρχές δεν μπορούν να εγγυηθούν ότι αυτά τα δεδομένα παραμένουν ιδιωτικά, όσο εργάζονται με λογισμικό που δεν βρίσκεται υπό τον έλεγχό τους», προειδοποίησε ο κ. Albrecht. Αυτό θα πρέπει να αλλάξει «διαφορετικά θα υποβαθμίσουμε την Ευρώπη σε ψηφιακή αποικία».
Ο κ. Albrecht δεν είναι σε καμία περίπτωση ο μόνος που εκφράζει τέτοιες απόψεις. Πίσω στο 2014, μετά τις αποκαλύψεις Snowden, υπήρχε μια μεγάλη πλειοψηφία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που ζητούσε τα κράτη μέλη της ΕΕ από κοινού «να αναπτύξουν βασικές αυτόνομες ικανότητες πληροφορικής ως στρατηγικό μέτρο» και ότι αυτές θα πρέπει «να είναι με βάση ανοικτά πρότυπα και το λογισμικό ανοιχτού κώδικα, έτσι ώστε να μπορούν να δοκιμαστούν». Ένα χρόνο αργότερα, το νεοεκλεγμένο κοινοβούλιο ζήτησε και πάλι «μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την ανεξαρτησία του τομέα της πληροφορικής». Αλλά μέχρι στιγμής οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν γνωρίζουν, πόσα πληρώνουν σε κόστος αδειών χρήσης. Στις έρευνες που διεξήγαγε το Investigate Europe στη Νορβηγία στην Πορτογαλία δεν υπήρχαν τέτοιες στατιστικές. Το γραφείο προμηθειών του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Υπουργείου Εσωτερικών απάντησε επίσης ότι θα μπορούσε να κάνει μια «εκτίμηση» των δαπανών των ομοσπονδιακών αρχών για τις άδειες της Microsoft. Αλλά ακόμα και 10 εβδομάδες μετά την έρευνα, η αρχή δεν ήταν ακόμη σε θέση να παράγει τα δεδομένα.

Η εταιρεία ανάλυσης της αγοράς της πληροφορικής Pierre Audoin Consultants εκτιμά ότι στην Ευρώπη συνολικά, το οικονομικό έτος 2015/16, η Microsoft δημιούργησε έσοδα από το δημόσιο τομέα ύψους περίπου 2 δισ. Ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον 20 δισεκατομμύρια ευρώ από τα ευρωπαϊκά φορολογικά έσοδα θα διατεθούν στην εταιρεία των ΗΠΑ στην επόμενη δεκαετία –Ένα ποσό που είναι αρκετό για να αναπτύξει η Ευρώπη τη δική της βιομηχανία λογισμικού.

Μέχρι στιγμής, οι ηγέτες της Ευρώπης δεν θέλουν να μάθουν τίποτα για ένα σχέδιο απεξάρτησης στον κλάδο της πληροφορικής. Ο Andrus Ansip, Επίτροπος της ΕΕ για την ψηφιακή ενιαία αγορά, δεν θέλει καν να μιλήσει γι’ αυτό. Ο επικεφαλής αξιωματούχος, ο γενικός διευθυντής Roberto Viola, απέρριψε το ζήτημα, λέγοντας ότι δεν ήταν «η κύρια μας ανησυχία».
Οι εταιρίες διαδικτύου της Αμερικής, από την άλλη πλευρά, γνωρίζουν καλύτερα. Είτε πρόκειται για το Facebook, την Google ή το Amazon, όλοι στην υποδομή πληροφορικής τους χρησιμοποιούν αποκλειστικά λογισμικό ανοιχτού κώδικα. Επειδή αυτός είναι ο μόνος τρόπος να προστατευθούν. Και αυτό είναι ακριβώς προσπαθεί να επιτύχει και η Κίνα, που ξεκίνησε την απελευθέρωσή της από το μονοπώλιο της Microsoft μετά το σκάνδαλο της NSA. Υπό την ηγεσία της Εθνικής Ακαδημίας Μηχανικών το ανοιχτό λειτουργικό σύστημα «Neokylin» αναπτύχθηκε μαζί με το αντίστοιχο λογισμικό γραφείου. Το «de-windowsing», όπως το αποκαλεί ο διευθυντής του έργου, καθηγητής Ni Guangang, θα προχωρήσει πρωτίστως σε τομείς ευαίσθητους στην ασφάλεια.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η χρήση ανοικτών προγραμμάτων καθίσταται υποχρεωτική για τις στρατιωτικές, κυβερνητικές αρχές και το χρηματοπιστωτικό τομέα, και η διαδικασία πρόκειται να ολοκληρωθεί μέχρι το έτος 2020.

Η Κίνα γίνεται ανεξάρτητη. Τι κάνει η Ευρώπη;

 

 

Πηγή άρθρου:HARALD SCHUMANN , ELISA SIMANTKE http://www.tagesspiegel.de

Αγγλική έκδοση του άρθρου