Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει ολοένα και περισσότερο το ανοιχτό λογισμικό ως στρατηγικό πλεονέκτημα, το οποίο συνδέεται με την καινοτομία, τη συνεργασία και την ψηφιακή κυριαρχία. Η Στρατηγική Ανοιχτού Λογισμικού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 2020-2023 προωθεί μια προσέγγιση «Think Open» εντός των θεσμών της ΕΕ και καλεί σε «στοχευμένη δημόσια χρηματοδότηση» για τη διατήρηση κρίσιμων έργων ανοιχτού κώδικα.
Η δέσμευση αυτή αντικατοπτρίζεται και στη Γερμανία. Η συμφωνία του κυβερνητικού συνασπισμού του 2021 έθεσε προτεραιότητα στην ενίσχυση του ανοιχτού λογισμικού για την προώθηση της ψηφιακής κυριαρχίας, με το σύνθημα «public money, public code». Παράλληλα, οι τροποποιήσεις στον Νόμο για την Πρόσβαση στο Διαδίκτυο (Online Access Act) υποχρεώνουν τη δημόσια διοίκηση να προτιμά λύσεις ανοιχτού λογισμικού και ανοιχτών προτύπων στις προμήθειες ΤΠΕ, ενισχύοντας έτσι τη διαφάνεια και τη διαλειτουργικότητα.
Το Sovereign Tech Fund
Σε αυτό το πλαίσιο, το Sovereign Tech Fund αναδεικνύεται ως μια πρωτοποριακή πρωτοβουλία. Δημιουργήθηκε το 2022 από το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομίας και Δράσης για το Κλίμα (BMWK) και υλοποιείται από τη Sovereign Tech Agency, θυγατρική της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Καινοτομιών SPRIND.
Ο στόχος του Fund είναι η ενίσχυση της ψηφιακής κυριαρχίας μέσω της υποστήριξης της συντήρησης βασικών τεχνολογιών ανοιχτού κώδικα (π.χ. βιβλιοθήκες, πρωτόκολλα, εργαλεία ανάπτυξης), οι οποίες παρότι χρησιμοποιούνται ευρέως, υποχρηματοδοτούνται. Με στοχευμένες επενδύσεις στη συντήρηση, ασφάλεια και ανθεκτικότητα αυτών των έργων, διασφαλίζεται η διαθεσιμότητα και η αξιοπιστία τους για δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς.
Μηχανισμός χρηματοδότησης και διαδικασίες
Η χρηματοδότηση γίνεται με συμβάσεις που περιγράφουν τα παραδοτέα και τα ορόσημα. Η ελάχιστη χρηματοδότηση ανά έργο είναι €50.000 και δεν υπάρχει ανώτατο όριο, με επενδύσεις που φτάνουν έως €1 εκατομμύριο. Τα έργα πρέπει να είναι βασικές τεχνολογίες ανοιχτού κώδικα, με κώδικα σε άδειες εγκεκριμένες από το Open Source Initiative ή το Free Software Foundation και τεκμηρίωση υπό άδειες τύπου Creative Commons (εκτός NC και ND).
Η αξιολόγηση των προτάσεων βασίζεται σε έξι κριτήρια:
- διάδοση (prevalence),
- σημασία (relevance),
- βαθμός υποχρηματοδότησης (vulnerability),
- δημόσιο συμφέρον,
- προτεινόμενες δραστηριότητες,
- εμπειρία συνεισφερόντων.
Η διαδικασία περιλαμβάνει αρχικό έλεγχο, φάση οριστικοποίησης προϋπολογισμού και στόχων (scoping), και αξιολόγηση από εξωτερικούς ειδικούς.
Καινοτομίες του Fund
Το Fund εισάγει δύο βασικές καινοτομίες:
- Εστιάζει όχι στην καινοτομία ή στα πρωτότυπα, αλλά στη μακροπρόθεσμη συντήρηση της ανοιχτής ψηφιακής υποδομής.
- Λειτουργεί υπό το γερμανικό δίκαιο δημοσίων προμηθειών, γεγονός πρωτοφανές για τον χώρο του ανοιχτού λογισμικού. Παρότι τα κεφάλαια προέρχονται από γερμανικούς δημόσιους πόρους, το Fund έχει παγκόσμια εντολή, ενισχύοντας τη διεθνή συνεργασία.
Εξέλιξη και προώθηση
Η ιδέα για το Fund προέκυψε από την αυξανόμενη ανησυχία για την ευθραυστότητα κρίσιμων υποδομών ανοιχτού κώδικα, όπως αποκάλυψε το κενό ασφαλείας Log4j. Η γερμανική κυβέρνηση διέθεσε αρχικά €3,5 εκατ. (2022) και σταδιακά αύξησε τον προϋπολογισμό στα €11,5 εκατ. (2023) και στα €17 εκατ. (2024).
Μέχρι τα τέλη του 2024 είχαν υποστηριχθεί πάνω από 60 έργα. Το Fund θεσμοθετήθηκε ως ανεξάρτητη οντότητα και η Sovereign Tech Agency ανέλαβε τη διαχείρισή του. Για παραδείγματα έργων, βλ. https://www.sovereign.tech/tech.
Διακυβέρνηση και χρηματοδότηση
Το Fund διοικείται από τη Sovereign Tech Agency, με εποπτεία από Εποπτικό Συμβούλιο. Η χρηματοδότηση προέρχεται αποκλειστικά από τον κρατικό προϋπολογισμό, εγκεκριμένη από τη Γερμανική Βουλή (Bundestag). Ένα διετές συμβόλαιο με το BMWK διασφαλίζει τη συνέχιση πέρα από ετήσιους κύκλους προϋπολογισμού.
Κατευθύνσεις για το 2025
Το 2025 το Fund μπαίνει σε φάση στρατηγικής ανάπτυξης:
- Ενίσχυση της ομάδας διαχείρισης.
- Προδραστική αναζήτηση έργων που δεν προσεγγίζουν τη χρηματοδότηση μέσω της τυπικής διαδικασίας.
- Συνεργασίες με βιομηχανία και φορείς όπως το ZenDiS.
- Προώθηση του Fund ως πρότυπο χρηματοδότησης ανοιχτού λογισμικού σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Οφέλη και προκλήσεις
Το Fund δίνει τη δυνατότητα στη δημόσια διοίκηση να συμμετέχει ενεργά στο οικοσύστημα ανοιχτού λογισμικού και να διαμορφώνει τις τεχνολογίες σύμφωνα με το δημόσιο συμφέρον. Ωστόσο, αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως:
- Οικονομική αβεβαιότητα λόγω ετήσιων διαπραγματεύσεων προϋπολογισμού.
- Μετατόπιση πολιτικού ενδιαφέροντος σε νέα θέματα όπως η τεχνητή νοημοσύνη.
- Περιορισμοί του δικαίου δημοσίων προμηθειών που δίνουν έμφαση στην τιμή και όχι σε αξίες όπως η διαφάνεια και η επαναχρησιμοποίηση.
Η επίλυση αυτών των ζητημάτων είναι κρίσιμη για τη βιωσιμότητα του Fund.
Καλά παραδείγματα
Η επιτυχία του Fund βασίστηκε:
- Σε πιλοτικές προσεγγίσεις και συνεχές feedback.
- Στην ενεργή συνεργασία με την κοινότητα ανοιχτού κώδικα.
- Στην κατανόηση της πολυπλοκότητας και της πολιτισμικής ποικιλίας του οικοσυστήματος.
Πολιτικό πλαίσιο
Για περισσότερα στοιχεία σχετικά με το πολιτικό πλαίσιο ανοιχτού λογισμικού στη Γερμανία, ανατρέξτε στο Country Intelligence Report και το factsheet στο OSOR Knowledge Centre.
Πηγή άρθρου: https://interoperable-europe.ec.europa.eu/